کد مطلب:20737 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

اگر كار خوبي كه قبلاً انجام ميدادم و حالا به اين علت كه در كتابي خواندهام كه اين كار نشانة مؤمن بوده و ثواب زيادي دارد، اين كار را ادامه دهم، آيا اين عمل ريا محسوب ميشود؟

خير اين كار ريا محسوب نميشود در سخنان امامان: نشانههايي براي رياكاري ذكر شده است; كه به طور مختصر آن را بيان ميكنيم.

از آنجا كه الاْ ?ًِنسَـَنُ عَلَيَ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ # وَ لَوْ أَلْقَيَ مَعَاذِيرَه;(قيامت، 14 و 15) انسان خودش از وضع خود آگاه است، هر چند در ظاهر براي خود عذرهايي بتراشد. هر كس هر عملي را كه انجام ميدهد، خودش به خوبي ميداند كه آن عمل را به چه نيتي انجام ميدهد; ليكن برخي از مراتب ريا آنقدر خفي و پنهان است كه ممكن است امر براي خود رياكار هم مشتبه شود و نداند كه عمل او ريايي است. علماي علم اخلاق با استفاده از روايات نشانههايي براي عمل ريايي ذكر كردهاند:

1. خوشحال شدن از خبردار شدن ديگران از كارهايي كه انجام داده است;

2. به خاطر اعمال عبادي كه انجام داده، توقع دارد كه ديگران به او سلام كنند، با خوشرويي و بشاشت با او برخورد كنند، به او احترام بگذارند، و مدح و ستايش كنند، در معامله با او مسامحه كنند (جنس بهتر با قيمت كمتر)، در بر آوردن حاجتهاي او با كمال رغبت و خشنودي اقدام كنند، در مجالسي كه وارد ميشود براي او جا باز كنند و...

3. در هنگام خلوت عمل را با كسالت انجام ميدهد و در جايي كه ديگران او را ميبينند، با نشاط عبادت ميكند و عبادت را طولانيتر انجام ميدهد.

در روايتي اميرالمؤمنينميفرمايد: براي فرد رياكار سه نشانه است: هنگامي كه مردم او را ميبينند، عمل را با نشاط انجام ميدهد و هنگامي كه تنها باشد با كسالت عبادت ميكند و دوست دارد در همة امور مورد ستايش و مدح ديگران قرار گيرد.(كافي، ثقة الاسلام كليني، ج 2، ص 295، دارالكتب الاسلامية.)

اين نكته قابل توجّه است كه هرگونه خوشحال شدن از اين كه ديگران از عبادتهاي انسان با خبر شدند، نشانة ريا نيست. شخصي كه مخفي عمل عبادي را انجام داده است، بعداً ديگران متوجه شدهاند. و او از خبردار شدن ديگران خوشحال شده است، اگر اين خشنودي از اين جهت باشد كه خداوند زيباييها را آشكار و زشتيها را ميپوشاند (يا من اظهر الجميل و ستر القبيح) و هرگاه در دنيا خداوند چنين كاري بكند در آخرت نيز همين كار را انجام ميدهد. يا خشنودي او از اين جهت است كه ديگران به او اقتدا ميكنند و به عبادت ميپردازند. اين نوع خوشحاليها نه مذموم است و نه نشانة وجود ريا در عمل ميباشد، ولي اگر خوشحالي از اين جهت باشد كه با خبر دار شدن مردم از عملش، توانسته در دل مردم جاي باز كند و مورد مدح و ستايش ديگران قرار بگيرد، اين خوشحالي نشانة ريا است.(المحجة البيضأ، ملا محسن فيض، ج 6، ص 162 ـ 165، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات.)

البته شايد پرسش شما به اين معنا باشد كه آيا انجام عبادتي براي رسيدن به ثواب آن، شرك به حساب نميآيد؟ در اين صورت نيز پاسخ منفي است. زيرا شرك در آن جا است كه كاري براي غير خدا انجام گيرد در صورتي كه شما ثواب را نيز از خدا ميخواهيد و كسي را جز خدا و پاداش او را كه فعل او و تابع لطف و عنايت او است شريك در عبادت خود نميدانيد.